Zdenek Stybar: van 7-jarige BMX-wereldkampioen naar 37-jarige die door alles en iedereen gewaardeerd wordt

Met het afronden van de Tour of Guangxi is het wegseizoen 2023 inmiddels ten einde. Ook dit jaar nemen we weer afscheid van talloze prominente coureurs, waarvan Zdenek Stybar er één is. De Tsjech rondde dinsdag in Giulin zijn laatste koers af, waarna we hem direct willen eren als eerste passant in onze Gestopt-reeks van dit najaar.

Het was bij de Münsterland Giro op 3 oktober dat Stybar tegenover In de Leiderstrui te kennen gaf dat zijn loopbaan er twee weken later wel eens op zou kunnen zitten. 'Mijn contract loopt af en het gaat heel moeilijk worden. Deze situatie (een periode vol blessureleed, red.) helpt mij niet echt. Ik zou graag nog een resultaat rijden en dat ga ik ook nog proberen, dus ik blijf vechten. Maar het is lastig', aldus de Tsjech in Osnabrück.

Op 17 oktober was het inderdaad zover: schluss voor Stybar. Met een foto op Instagram bevestigde hij het einde van zijn loopbaan. 'Dat was het... mijn laatste WorldTour-koers van mijn loopbaan. Niet op de manier zoals ik het verwacht had, maar het leven zou saai zijn als we alles zouden kunnen plannen, nietwaar? Nu is het tijd om rustig te gaan zitten en na te denken over mijn toekomst', aldus de 37-jarige renner, die zijn laatste wedstrijdkilometers ver weg van vrouw en kinderen afwerkte.

Wie een blik werpt op de reacties onder dat bericht, ziet louter toppers voorbijkomen. Van Remco Evenepoel ('Proficiat Styby maat) tot Wout van Aert, Julian Alaphilippe ('herinneringen voor het leven') en Mathieu van der Poel ('ik zal je missen op de Zeelandbrug, maar ik zie je snel maat'): allen bedankten ze de sympathieke coureur voor datgene hij de afgelopen jaren in het peloton bracht. Een lach, hulp wanneer dat nodig was, maar zeker ook heel veel kwaliteit.

Enfin, beginnen doen we bij het begin: Stybar kwam op 11 december 1985 ter wereld in Plana, een stad in het uiterste westen van Tsjechië. Daar vond hij dan ook zijn liefde voor de fiets, in eerste instantie het BMX'en. Op internet circuleren nog video's van een 7-jarige (!) Stybar die wereldkampioen werd, waarna hij op 12-jarige leeftijd uiteindelijk de overstap maakte naar een nieuwe sport: het veldrijden.

Ook in die discipline bleek de Tsjech over het nodige talent te beschikken: in 2002 en 2003 - waar Kevin Pauwels en Lars Boom wonnen - stond hij al op het podium van het WK bij de junioren, maar de echte doorbraak volgde bij de beloften: zowel in 2005 als 2006 werd hij wereldkampioen cross bij de beloften, in een generatie met ook Boom, Pauwels, Niels Albert en Radomir Simunek. In 2007 eindigde hij nog eens als vierde bij die categorie, om dan een jaar later namens Fidea fulltime prof te worden.

Stybar maakt als één van de eerste coureurs stap van veld naar weg

Als Tsjech bokste hij in zijn eerste crossjaren op tegen onder andere Albert, Boom. Sven Nys, Bart Wellens en Klaas Vantornhout. Het WK in zijn eigen Tábor - waar hij in 2024 ook nog hoopt aan te treden - was daarbij het eerste hoogtepunt in zijn loopbaan, daar hij voor eigen volk het almachtige Belgische blok af kon houden. 'Mensen die mijn naam roepen, het getrommel, … Het was heel speciaal. Ik ga mijn overwinning vieren, maar niet met Belgische frieten', zei hij achteraf gekscherend.

In St. Wendel, waar hij ook al beloftenwereldkampioen werd, verlengde hij die titel een jaar later. Dat was enkele maanden voordat hij een contract tekende bij Quick Step, waar hij zich ook meer op de weg wilde focussen. 'Ik ben nu 25 jaar en dat is hoog tijd', stelde hij bij zijn aankondiging, waar hij in eerste instantie ook meegaf dat hij zich op het mountainbiken wilde gaan richten.

Na enkele maanden op de weg draaide Styby in 2011/2012 nog een volledige crosswinter mee, maar daarna werd hij toch echt fulltime wegcoureur. In zijn eerste volledige seizoen op asfalt bekroonde hij dat met zeges in de Vierdaagse van Duinkerke en Ronde van Polen, om het jaar nadien ook zijn intrede te doen in het klassieke voorjaar. In Parijs-Roubaix deed hij bijna tot het einde mee om de zege, maar een aanvaring met een fotograaf op Carrefour de l'Arbre kostte hem een podiumplek en mogelijk zelfs de zege. Later dat seizoen won hij nog wel de Eneco Tour.

Eind 2013 kwam hij ook nog eens piepen in het veld. Met amper zes crossen in de benen trok Stybar naar het WK in Hoogerheide, waar hij toch wel verrassend de regenboogtrui voor een derde maal binnenhengelde 'Weet je, eigenlijk wist ik vorige week nog niet zeker of ik zou starten. Ik las berichten over de zwaarte van het parcours en dus twijfelde ik. Donderdag ben ik komen verkennen en dan sloeg de twijfel gelukkig om. Ik wist dat ik hier iets kon doen en mikte op het podium', zei hij na zijn zege. Vijf Belgen bleven achter op plek twee tot en met zes, terwijl de regenboogtrui zich in de winter daarop slechts één keer in het veld toonde. Stybar was inmiddels wegrenner, zoveel mocht duidelijk zijn.

Stybar en de jacht naar een Roubaix-trofee

Een meer dan verdienstelijke zelfs. In 2014 was hij er knap bij in koersen als Roubaix, Sanremo en zelfs Parijs-Nice, maar het boerenjaar was toch echt wel 2015. Het niet veldrijden betaalde zich dat voorjaar al vroeg uit met een puike zege in Strade Bianche, waar hij Greg Van Avermaet en Alejandro Valverde achterliet in de straten van Siena. Vervolgens was er een tweede plek in de E3 Saxo Classic, waarmee hij zich nog eens extra bij de favorieten voor de Monumenten plaatste.

In Vlaanderen - nooit zijn beste wedstrijd - werd hij negende, waarna het alle ballen op Roubaix was. Stybar wist zich met ploegmaat Yves Lampaert en nog wat coureurs naar de Velodroom in de Noord-Franse stad te werken, waar zijn makker alles uit de kast haalde. John Degenkolb van Giant-Alpecin bleek echter net de betere van de sympathieke Tsjech, die later dat seizoen nog wel zijn enige Tour de France-ritzege boekte op een hellende aankomst in Le Havre.

Als trouwe Quick Step-pion reed Stybar jaren aan de zijde van gasten als Niki Terpstra en Tom Boonen, die in 2017 zijn fiets aan de wilgen hing na Parijs-Roubaix. Het was echter niet Tornado Tom, maar Styby die in die editie opnieuw meedeed om de winst: samen met generatiegenoten Sebastian Langeveld en Greg Van Avermaet stoomde hij af richting de wielerbaan, maar daar bleek de Belg nét iets sneller te zijn. Een bittere pil voor Stybar, die toen misschien nog niet eens de beste versie van zichzelf was. 'Ik heb veel gaten gedicht in dienst van Tom. In de finale raakte ik dan voorop met een groepje met Van Avermaet, maar ik hoopte dat Tom nog zou terugkeren. Ik had het hem enorm gegund. Ik heb veel van hem geleerd en ik zal hem daarom altijd dankbaar blijven', zei hij na afloop als trouwe knecht.

Dat was hij in 2018 en 2019 zeker wel: in dat eerste seizoen won Quick Step het hele voorjaar alles wat los en vast zat, maar niet met Stybar. De Panne (Elia Viviani), E3 (Terpstra), Dwars door Vlaanderen (Lampaert), De Ronde (Terpstra), Scheldeprijs (Fabio Jakobsen), Waalse Pijl (Julian Alaphilippe) en Luik (Bob Jungels) werden allen bijgeschreven, maar niet door de trouwe pion uit Tsjechië, die overal wel top tien reed.

Stybar als één van de slachtoffers van corona-pandemie

Vandaar dat hij voor 2019 misschien nóg wel gemotiveerder op kwam dagen. Met een ritzege in de bergachtige slotrit van de Ronde van Algarve bewees hij alvast dat hij op punt was, wat direct bewezen werd met een klinkende zege in de Omloop Het Nieuwsblad. Ook in de 'kleine Ronde van Vlaanderen' bewees hij zijn goede benen: na perfect werk van Jungels klopte hij de intrinsiek veel snellere Wout van Aert en Van Avermaet in een spurt. Ondanks zijn favorietenrol kon hij het vervolgens niet waarmaken in De Ronde en Roubaix.

Net zoals zoveel renners van zijn generatie is het uitbreken van het coronavirus een ijkpunt geweest in de loopbaan van Stybar, wiens laatste overwinning van de Vuelta a San Juan in 2020 dateert. In 2021 waren er nog wel uitschieters met een vijfde plek in de E3 Saxo Bank Classic en een zevende stek op het WK, maar eind 2022 moest ook Patrick Lefevre concluderen dat het twaalf jaar durende verhaal tussen Stybar en zijn ploeg over was.

Jayco AlUla bleek uiteindelijk de redder in nood, maar ook daar bleef de Tsjech kwakkelen. De reden was met een beknelling van de heupslagader uiteindelijk bekend. 'Na onderzoeken werd duidelijk dat het daar aan lag en voor mij was dat dé uitleg waar ik naar op zoek was. Het liet zien waarom ik al drie jaar minder presteer en ik heb toen al snel besloten tot een operatie. Anders was mijn carrière over', liet hij weten na zijn operatie.

Nieuwe problemen (lees: corona) zorgden echter voor een volgende terugslag, die net die ene te veel bleek. Toch mogen we hem nog verwachten de komende maanden, zo deelde hij mee aan deze site. 'Als ik terugkom vanuit Azië, zal ik beslissen wat ik met de crosswinter wil doen. Ik zou het wel graag willen, want het WK is in Tábor. Dat zou een mooi hoofddoel voor mij zijn.’ En dan is de cirkel, exact veertien jaar na die eerste wereldtitel in eigen land, ook meer dan rond.

Tom van der Salm (Twitter: @TomvanderSalm) | e-mail: t.vandersalm@indeleiderstrui.nl)