Zaak-Freeman als sluier boven Team Sky: Hoe zit het en wat moeten we (nog) weten?

Een medisch tribunaal schrapte afgelopen week Richard Freeman, voormalig arts bij Team Sky en British Cycling, uit het medische register door wantoestanden bij de uitvoering van zijn beroep. Daar gingen enkele jaren van flinke controverses aan vooraf. In de Leiderstrui zet het voor je op een rijtje.

Het is een van de meest geruchtmakende onderwerpen van de wielersport: doping. Met een verleden van list en bedrog is het voor veel volgers vaak een kwestie van tijd tot de volgende beerput geopend wordt. De afgelopen jaren zagen we al verschillende grote zaken langskomen. Één ding hebben ze over het algemeen gemeen: een hoop schimmigheid die rond de opsporing of vervolging van de betrokkenen leidt. Zelfs wanneer iemand schuldig bevonden wordt, kunnen er nog een hoop twijfels blijven bestaan.

Zo ook in de zaak rond Richard Freeman, voormalig arts bij Team Sky en British Cycling. Afgelopen week werd de dokter door het medisch tribunaal van de General Medical Council uit het medische register geschrapt voor wantoestanden bij zijn werkzaamheden. Men achtte bewezen dat Freeman testosteronpleisters had besteld, terwijl hij 'wist of geloofde' dat dit voor een atleet bestemd zou zijn. Testosteron is een hormoon dat op de dopinglijst staat, daar het bevorderend kan werken op de spiermassa van een atleet.

Waar begon het?

Om de zaak te begrijpen, moeten we helemaal terug naar het Critérium du Dauphiné van 2011. Daar zou Freeman destijds een pakketje ontvangen hebben. Shane Sutton, voormalig technisch directeur bij British Cycling (de Britse wielerbond) en coach bij Team Sky, vertelde later dat de inhoud voor Bradley Wiggins - op dat moment de ster van de ploeg - bestemd was.

Het Britse antidopingagentschap UKAD wilde weten wat zich in het pakketje bevond en startte om die reden een onderzoek. Echter, ondanks de pogingen van UKAD kon de exacte inhoud van de 'jiffy bag' - zoals het pakketje in Engelstalige media genoemd wordt - niet achterhaald worden. Tijdens het onderzoek gingen verschillende verhalen de rondte. Was het triamcinolone, waar Wiggins meermaals een TUE voor kreeg? Of was het Fluimucil, zoals teambaas Dave Brailsford beweerde?

• Triamcinolone is een corticosteroïde middel dat ontstekingsremmend werkt. In competitie is het verboden, maar renners kunnen op basis van medische redenen een uitzondering (TUE) krijgen.
  
• Fluimucil is een middel dat gebruikt wordt bij verschillende longaandoeningen, zodat slijm makkelijker oplost. Dit middel is in essentie niet verboden.

Tot op de dag van vandaag weten we echter het antwoord niet op die belangrijke vraag. Door een gebrek aan bewijs sloot UKAD eind 2017 het onderzoek. Freeman, Wiggins en Team Sky gingen om die reden vrijuit. Hoewel de 'jiffy bag' dus een groot mysterieus raadsel zou blijven, besloot de General Medical Council bewijsstukken van UKAD te gaan onderzoeken. Hiermee begon een volgend hoofdstuk in de controverse rond Team Sky.

De naam van Bradley Wiggins werd veelal genoemd in de zaak rond de 'jiffy bag'.

De beruchte testosteronpleisters

Tijdens het onderzoek van UKAD werd het hoofdkwartier van Team Sky en British Cycling in Manchester onderzocht. Hierbij trof het antidopingagentschap abnormaliteiten aan, waarover in de media uitleg is gegeven. Op het adres van de organisaties waren grote hoeveelheden triamcinolone (het middel waar Wiggins zijn TUE voor kreeg) besteld. Volgens UKAD was de hoeveelheid veel groter dan wanneer het voor één persoon bestemd zou zijn.

Ook werd er door UKAD voor het eerst melding gemaakt van de testosteronpleisters, die een belangrijke rol spelen in de zaak-Freeman. Deze lagen op dezelfde plek opgeslagen als de triamcinolone, maar een duidelijke administratie ontbrak. Freeman zei dat deze op een laptop stond, maar dat de inhoud gewist is nadat deze laptop was gestolen. Later gaf hij echter toe zelf met een schroevendraaier de laptop kapotgemaakt te hebben, uit angst dat de informatie bij een hack op straat zou komen te liggen.

Voor wie of wat de testosteronpleisters bestemd waren, werd niet duidelijk. Het bedrijf achter de Testogel, zoals ze officieel heten, wilde ook niet meewerken aan verder onderzoek. Hoewel er in eerste instantie beweerd werd dat het om een verkeerde bestelling ging, gaf Freeman later toe dat hij de pleisters wel degelijk besteld had. Hij stelde onder druk te zijn gezet door Sutton (in 2016 weggegaan bij British Cycling na beschuldigingen van pestgedrag en seksisme). Volgens Freeman had Sutton de pleisters nodig voor een erectieprobleem. Sutton, op zijn beurt, ontkende die aantijging.

Medisch tribunaal schorst Freeman

De General Medical Council liet Freeman voor een tribunaal verschijnen. Oorspronkelijk zou de eerste zitting in 2019 hebben moeten plaatsvinden, maar de zaak werd keer op keer vertraagd om verschillende redenen. Tijdens de verhoren liepen de gemoederen tussen Freeman en Sutton meer dan eens hoog op. Uiteindelijk besloot Sutton weg te lopen van het tribunaal, nadat hij door Freeman neergezet was als 'serie-leugenaar' en 'doper'. Hij zou daarna niet meer verschijnen.

Uiteindelijk duurde het nog een lange tijd tot er een uitspraak volgde. Pas in maart 2021, tien jaar na de bestellingen, achtte het tribunaal bewezen dat Freeman de pleisters besteld had 'wetende of gelovende' dat deze voor een atleet bestemd waren. De arts ontkent dit tot op de dag van vandaag. Hij heeft nog de mogelijkheid om in beroep te gaan tegen de beslissing van het tribunaal, maar daarover is op dit moment nog geen beslissing genomen.

Hoe wordt er gereageerd?

Vooralsnog wordt er 'lauwtjes' gereageerd op de schrapping van Freeman. Opvallend is dat INEOS Grenadiers, zoals de ploeg tegenwoordig heet, alleen voorafgaand aan de schrapping nog een statement had afgevaardigd waarin het stelde niet te geloven dat een van hun renners doping gebruikt zou hebben. Ook Wiggins liet alleen vóór de uitspraak van zich horen. Hij pleitte voor meer onderzoek, daar er volgens hem nog te veel onduidelijk is. Momenteel is het nog wachten op een officiële reactie van ploegbaas Brailsford.

Wel liet Jim Ratcliffe, eigenaar en geldschieter van INEOS Grenadiers, na de zaak van zich horen. Hij kwam publiekelijk op voor Brailsford, die volgens sommigen zijn verantwoordelijkheid zou moeten pakken na de uitspraak. De Britse miljardair liet weten dat Brailsford op zijn volledige steun kon rekenen. 'We hebben allemaal een antenne, toch? Die gaat af als iets niet in de haak is. Mijn antenne is niet af gegaan als ik met Dave praat. In tegendeel zelfs. Ik ken de renners, ik ken Chris Froome, Egan Bernal en Geraint Thomas. Ik zou verbaasd zijn als zoiets gaande zou zijn. Ik hou van Dave, hij heeft mijn volledige steun, totdat er iets komt wat mij shockeert.'

Jim Ratcliffe (links) en Dave Brailsford (rechts) bij de presentatie van INEOS Grenadiers.

Wat kan/gaat er nog gebeuren?

• Freeman kan nog in beroep gaan tegen de uitspraak van de General Medical Council. Het is niet bekend of hij dit ook gaat doen.
  
• Freeman riskeert, naast de schrapping uit het register, nog een schorsing van vier jaar voor het overtreden van de dopingregels.
  
• De reactie van Brailsford op de schrapping van Freeman.
• De belangrijkste vervolgvraag na de uitspraak van het tribunaal is: voor wie waren de testosteronpleisters bestemd? Deze vraag zal de komende tijd nog door veel mensen gesteld worden.
  

Meer controverse rond Team Sky

De zaak rond Freeman is slecht een van de controverses die de afgelopen jaren hebben gespeeld rond Team Sky. Hieronder volgen enkele andere voorbeelden:

• Jonathan Tiernan-Locke, in 2013 in dienst bij Team Sky, heeft in de media een aantal keer stevig uitgehaald naar zijn voormalig werkgever. Hij stelde dat het zero tolerance-beleid rond doping 'één grote grap' was. Hij noemde de ploeg hypocriet door afscheid te nemen van enkele stafleden die ooit in verband zijn gebracht met doping, maar vast te houden aan anderen. Tiernan-Locke werd in 2013 zelf betrapt op onregelmatige bloedwaardes, waarna hij geschorst werd.
• Diezelfde Tiernan-Locke beweerde dat er binnen de Britse selectie tijdens het WK van 2012 gebruikgemaakt werd van tramadol, een zware pijnstiller. Hoewel dit middel niet verboden was, was het wel controversieel. Het middel zou het reactievermogen van de coureur kunnen beïnvloeden en wordt om een vergelijkbare reden niet aangeraden in combinatie met autorijden.
  
• Joshua Edmonson, een voormalig coureur van de ploeg, gaf in 2017 toe dat hij de no needle-policy van Team Sky geschonden zou hebben door zichzelf te injecteren met een vitaminecocktail. Ook zou tramadol hebben gebruikt.
• Chris Froome werd in 2017 betrapt op een te hoge waarde salbutamol in zijn urine. De meervoudig winnaar van de Tour de France werd niet geschorst voor die overtreding.
• Bradley Wiggins zou volgens de Daily Mail in 2012 een fout in zijn whereabout-systeem gehad hebben, wat kan wijzen op het missen van een dopingtest. Dit was in de periode voorafgaand aan de Olympische Spelen in 2012 in Londen.