Column: Hoe doorbreekt het wielrennen de vloek van eigen Groundhog Day?

Fabio Jakobsen, Remco Evenepoel, Maximillian Schachmann en Steven Kruijswijk: de afgelopen weken werden ze allemaal slachtoffer van ernstige valpartijen. De roep om verandering is groot, maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan: de wielerwereld verkeert in een Groundhog Day-situatie.

Er is een kans dat u de filmklassieker Groundhog Day kent. Weerman Phil Connors, gespeeld door Bill Murray, moet in een klein plaatsje verslag doen van het jaarlijkse evenement ‘Groundhog Day’: de feestdag dat de bosmarmot (Groundhog) uit zijn holletje gekropen komt. Phil baalt als een stekker dat hij naar zo’n onbeduidend evenement wordt gestuurd, maar weet op dat moment nog niet dat het nog erger kan worden. Hij komt door een sneeuwstorm vast te zitten in zijn hotel en nadat hij in slaap gevallen is, beleeft hij iedere keer de gehele Groundhog Day opnieuw. Dezelfde grappen, dezelfde mensen, dezelfde muziek: de enige die de loop doorheeft, is Phil. Ik baal dat we hem niet hebben in het wielrennen.

De wielerwereld is één grote Groundhog Day. Om de zoveel tijd speelt hetzelfde patroon zich af: er vinden valpartijen plaats, er ontstaat een roep om meer veiligheid voor de renners en uiteindelijk zien we dat, als we allemaal een nachtje verder zijn, alles eigenlijk bij het oude gebleven is. Ik leef mee met de slachtoffers van zware valpartijen de afgelopen week, maar ze zijn niet uniek. De wielerwereld stapelt incident op incident en dat gaat al zo voor zo lang als ik me het kan herinneren.

Wielrenners leven van valpartij naar valpartij

In Groundhog Day wist Phil de vruchten te plukken van het feit dat hij als enige in het dorpje van het herhalende patroon afwist. Zijn verslag over de bosmarmot kon hij iedere dag makkelijker uitbrengen, hij wist immers toch al wat er kon gebeuren. Hij kon de interesses van vrouwen te weten komen om ze daar op de volgende dag van de loop mee te versieren. Zijn daden werden steeds gekker. Zo leerde hij tot in perfectie om ijssculpturen te maken en ging hij voor zijn lol geldbusjes overvallen. Mislukt dat? Geen probleem. Volgende dag een nieuwe kans.

Eigenlijk doen wielrenners niet anders. Óók zij halen de meest risicovolle capriolen uit. Op hoge snelheid met zijn allen tegen elkaar sprinten, als doldwazen van een berg rijden op dunne wieltjes of de meest extreme weersomstandigheden trotseren: bijna niets gaat te ver. Wielrenners vallen daarom ook meer dan geregeld, maar als zij daarvan hersteld zijn, stappen ze op de fiets tot de volgende valpartij. Ik hoop dat zij ook doorhebben dat ze in een loop zitten. En als die van hen ten einde komt (laten we hopen door een bewuste beslissing), is er wel een andere renner om dat plaatsje op te vullen en hetzelfde lot te wachten staat.

Iedereen wil weg uit de loop, maar hoe?

Er zijn ook wel mensen die weten dat die loop bestaat. Niet voor niets zijn er in het verleden al maatregelen genomen om valpartijen of de ernst van de gevolgen daarvan te verminderen. Het zijn er echter niet genoeg, gezien het aantal ernstige ongelukken de afgelopen tijd, met net zulke ernstige blessures tot gevolg. Logisch dat mensen dat een keer beu zijn, terecht ook. Zelfs Phil had het in de film op een gegeven moment wel gehad met zijn terugkerende leventje. Hij wilde eruit. En snel ook.

Hoe dat moet, wist Phil niet. Slapen met de vrouw van zijn leven doorbrak de vloek niet, het helpen van de zwerver die hij dagenlang negeerde idem dito. Er moest meer gebeuren en dat deed hij dan ook. Phil draaide op een gegeven moment al zo lang mee in de loop dat hij van iedere uithoek in het dorpje alle ongelukken wist te voorkomen. Hij redt kinderen die vallen uit bomen en zorgt dat mensen niet stikken in het eten. Phil lost alles op, maar in het wielrennen hebben we hem helaas niet.

Wellicht ben ik cynisch ingesteld, maar ik geloof dat het een utopie is om te denken dat alle valpartijen in het peloton voorkomen kunnen worden. Het openbare wegennet is niet afgestemd op het wielrennen, maar zelfs op een afgesloten circuit dat speciaal voor de koers gemaakt is (de baan), kúnnen er zaken fout gaan. Extra veiligheidsmaatregelen kunnen overigens ook roekelozer gedrag in de hand werken. Wielrennen en valpartijen zijn met elkaar verweven, maar we kunnen wél proberen de ernst van de ongelukken te verminderen. De vraag is: hebben we nu eindelijk een keer genoeg geleerd? Is het knopje bij ons omgezet, zoals dat ook bij Phil gebeurde?

Wielerwereld lijkt nog niet klaar voor verandering

Ik vrees van niet. In niets geeft de wielerwereld er blijk van er klaar voor te zijn om een transitie op het gebied van veiligheid door te maken: regelgeving van de UCI die alle verantwoordelijkheid op iemand anders zijn bordje schuift, een ongezond verdienmodel waardoor ploegen zichzelf amper kunnen laten horen, een ouderwetse opzet van de sport zonder eenheid in het peloton. Misschien is het probleem niet dát er niets gedaan wordt aan veiligheid, maar dat er in feite amper dingen gedaan kunnen worden die het verschil maken. Leuke ideeën hoor, matrassen langs de kant of vaste straffen bepalen, maar er zijn voldoende praktische bezwaren waarom het niet alles verhelpt. De hekken bij de finish staan er ook voor de veiligheid, maar iedereen heeft kunnen aanschouwen dat ze zonder juiste controle en afstemming juist tegengestelde gevolgen kunnen hebben voor de renners.

De sport moet in een veel bredere zin op de schop. Anderzijds vervallen we in het creëren van nieuwe problemen. Het risico op ernstige complicaties bij een val vergaat niet als er matrassen worden neergelegd. Bij de eerstvolgende keer dat dat gebeurt, is het de vraag: wie heeft dat matras verkeerd neergelegd, was het wel van een geschikt materiaal gemaakt, waar was de controle erop, waarom doet de UCI niets? De vragen herhalen zich, maar op een ander speelveld. We vervallen kortom in onze eigen Groundhog Day.

De film eindigt ermee dat Phil door al zijn weldaden op een oprechte manier het hart van zijn droomvrouw weet te veroveren. Het doorbreekt de vloek, waardoor hij weg kan uit het dorpje. Hij hecht echter inmiddels zoveel waarde aan de mensen die er wonen dat hij er niet meer weg wil. Ik durf niet te zeggen of de wielerwereld überhaupt eenzelfde staat van happy end kan bereiken, maar wel dat er meer moet veranderen dan er nu geopperd wordt om dat te bereiken. Het gaat nog lang duren voordat die bosmarmot niet meer uit zijn holletje kruipt.

Jannick van der Hooft (j.vanderhooft@indeleiderstrui.nl / Twitter: @jannick_der)