Wielerwereld stapelt incidenten: oplossing voor veiligheid lijkt nog ver weg

Veiligheid in het wielrennen: zelden leek het een groter issue te zijn dan de afgelopen weken. Verschillende valpartijen in het peloton baren de ploegen en renners zorgen, maar grootschalige veranderingen blijven voorlopig uit. In de Leiderstrui bundelt de ontwikkelingen in dit artikel.

Verloop van het veiligheidsdebat in het wielrennen

Kritiek op de veiligheid in het peloton is van alle tijde. De mate waarin dit gebeurt, verschilt echter enorm. De situatie van het wielrennen bepaalt hoeveel erover gesproken wordt. In Parijs-Nice werd amper gerept over de veiligheid van de parcoursen, omdat het peloton destijds in de ban was van de coronacrisis. Nieuwe valpartijen na de onderbreking maken de discussie nu misschien meer levend dan ooit.

Door het aanblijven van valpartijen laait het veiligheidsdebat telkens opnieuw op. De crash van Fabio Jakobsen in de Ronde van Polen deed veel stof opwaaien. Niet alleen de actie van Dylan Groenewegen kon op afkeuring rekenen, ook de organisatie zou volgens kenners fouten gemaakt hebben met een onveilige finishplaats.

Nadien zorgden andere valpartijen voor tumult. Zaterdag 15 augustus was het opnieuw raak in de Ronde van Lombardije en de vierde etappe van het Critérium du Dauphiné. In de afdaling van de Sormano kwam Remco Evenepoel terecht in een ravijn, terwijl in Frankrijk meerdere kanshebbers voor de Tour de France onderuit gingen in een afdaling die door Tom Dumoulin bestempeld werd als 'levensgevaarlijk'. In beide situaties was de vraag: is zo'n afdaling nog verantwoord in de koers?

Daarnaast kwam ook Maximillian Schachmann ten val in de finale van de Ronde van Lombardije. De Duitser liep daarbij een sleutelbeenbreuk op en moet daardoor de Tour de France hoogstwaarschijnlijk missen. Hij kwam in aanraking met een auto, die niet bij de koers hoorde. Hoe dit kon gebeuren, wordt momenteel onderzocht door de UCI.

Parcours kan gevaarlijk zijn, maar renners kijken ook naar zichzelf

Afgaande op de geluiden uit het peloton spelen de renners twee belangrijke rollen in het verhaal als het gaat om de veiligheid. Philippe Gilbert vertelt bij Het Laatste Nieuws bijvoorbeeld dat het niet alleen het parcours is, maar ook het feit dat je ergens als renner risico moet nemen. Over de val van Evenepoel had hij te zeggen: 'Het is een plek waar de koers beslist kan worden, dus probeer je dat als renner.' Op beelden van de val was te zien dat de renner van Deceuninck-Quick-Step probeerde mee te gaan met Vincenzo Nibali. Caleb Ewan is het daarmee eens: 'Soms is het het parcours, maar soms is het probleem dat wij het zelf gevaarlijk maken.'

Oud-renner Jurgen Van den Broeck beaamt dat er risico's genomen worden. Hij kende in het verleden vele valpartijen en leerde daaruit dat je volgens hem 'nooit mannen als Nibali bergaf moet volgen'. Afdalen is naar zijn mening een aangeboren talent, waar niet op te trainen valt: 'Een natuurlijk gevoel in combinatie met veel lef.' Dat er nu weinig koersen zijn, kan de druk voor renners hebben vergroot, zo stelt ex-collega Stef Clement bij de NOS. Daardoor worden er wellicht meer risico's genomen.

Ook bij de val van Jakobsen ging een actie van een renner vooraf. Groenewegen gaf een paar dagen later in tranen zijn fout toe: 'Ik week van mijn lijn af en dat mag niet.' De intentie om gevaar op te leveren voor andere renners ontbreekt, maar de gevolgen voor Jakobsen waren groot door het genomen risico.

Er zijn dus geluiden dat renners de koers zelf minder gevaarlijk kunnen maken door minder risico te nemen. Ook kunnen zij volgens Patrick Lefevere het heft in eigen hand nemen. Naar zijn mening zijn zij de belangrijkste partij en kunnen zij het om die reden afdwingen dat er bij organisaties zaken als 'kussens of matrassen' worden neergelegd. De rennersvakbond CPA moet daar volgens hem een grotere rol bij spelen, maar hij twijfelt aan de slagkracht van die organisatie.

Ploegen vormen nog geen eenheid in strijd om veiligheid

Ploegen in het wielrennen zien keer op keer belangrijke namen uitvallen en dat is zowel sportief als commercieel gezien een flinke aderlating. Vandaar ook dat de roep om verandering ook vanuit hun kant komt. Lefevere, ploegbaas van Deceuninck-Quick-Step, ziet ze graag tegemoet, maar is cynisch ingesteld. Zijn ploeg heeft volgens hem weinig te zeggen, zo wijst hij naar zijn brieven naar de organisatie van de Ronde van Polen: 'We schreven een jaar geleden over de gevaarlijke aankomst in Katowice, maar kregen nooit antwoord.'

Bjarne Riis is nog een tikkeltje conservatiever ingesteld. Volgens de Deense ploegleider van NTT Pro Cycling moeten we niet 'overreageren' als het gaat om afdalingen. 'Dit zijn de bergen, het gaat op en neer. Je moet opletten en goed sturen. Er zitten twee remmen op je fiets en het is altijd zo geweest. Dat gaat niet vanderen. Het is aan de renners om voorzichtig te zijn en op te letten. Sommigen rijden beter met een fiets dan anderen. Ik ga hier niemand de schuld geven.'

Dat ligt anders bij Richard Plugge, ploegbaas van Jumbo-Visma. Voor hem is de spreekwoordelijke maat vol na de valpartijen van zijn renners in het Critérium du Dauphiné. Hij zegt dat verschillende ploegleiders achter zijn plan staan voor een extern bedrijf dat de veiligheid van de parcoursen gaat checken. Naar zijn mening deugen de controles van de UCI niet.

Het initiatief van Plugge is er één in de zoektocht naar eenheid in het peloton. Op dit moment is die er slechts in beperkte mate, wat het moeilijker maakt om snelle beslissingen ten behoeve van de veiligheid door te kunnen zetten. Geen enkele ploeg zal tegen het beschermen van de eigen renners zijn, maar de vraag is welke acties zij met zijn allen bereid zijn te ondernemen om daadwerkelijk iets te veranderen.

UCI en koersorganisaties houden rug recht

De UCI houdt zich rond het veiligheidsdebat voorlopig grotendeels afzijdig. De wielerbond heeft nog niet uitgebreid gereageerd op de verschillende geluiden uit het peloton. Wel reageerde het op het incident met Groenewegen en Jakobsen in de Ronde van Polen. De federatie noemde de actie van Groenewegen 'onaanvaardbaar' en legt daarbij dus de schuldlast bij de renner. Datzelfde geldt voor de organisatie van de Ronde van Polen, die stelde niets fout te hebben gedaan rond de veiligheid.

In het geval van Schachmann heeft de UCI verteld een onderzoek te starten hoe het incidnet heeft kunnen plaatsvinden. Daarover zijn nog geen mededelingen naar buiten gekomen, ook niet van de organisatie van de Ronde van Lombardije.

Dat de UCI deze houding aanneemt, is niet iets van de laatste tijd. Ook bij zaken van de afgelopen jaren hield de bond de handen weg van ingrjipen op het gebied van veiligheid. Te denken valt bijvoorbeeld aan de modderstromen die afgelopen jaar de Tour de France plat hadden gelegd.

CPA wil niets weten van kritiek

Er klinkt veel kritiek op de vermeende lakse houding van de CPA, de rennersvakbond, als het gaat om de reacties op de veiligheidsissues. Wel kwam voorzitter Gianni Bugno met een reactie op het plan van Plugge. Zij stellen dat ze de mensen wel in dienst hebben om de parcoursen te kunnen controleren, maar dat zij die mogelijkheid niet krijgen omdat ze de parcoursen niet van tevoren te zien krijgen.

Daarnaast is Bugno het niet eens met het feit dat zijn organisatie niks zou doen om de veiligheid. 'Onze afgevaardigden doen hun werk op semi-vrijwillige basis en ondanks alle beperkingen die ze ondervinden hebben ze vaak actie ondernemen als de veiligheidsmaatregelen als ontoereikend beschouwd werden. In tegenstelling tot afgevaardigden van de ploegen.'

Discussie zal aanblijven, mede door druk van buitenaf

De valpartijen van afgelopen zaterdag zullen ongetwijfeld niet de laatste zijn die hebben plaatsgevonden, daarom ligt het in de lijn der verwachting dat de discussie rond dit thema nog een tijdje zal aanhouden. Zeker omdat er ook druk van buiten de wielerwereld komt op de manier hoe de sport plaatsvindt.

'Wielrennen is een gevaarlijke, heroïsche sport', schrijft columnist Frank Heinen. Maar de 'grens tussen heroïek en poging tot indirecte mishandeling is dun, maar soms moet je je realiseren dat-ie al een tijdje geleden overschreden is.' Ook Wilfried de Jong vraagt zich retorisch bij het NRC af: 'Wie durft er nog op een racefiets zitten?' In die zin is het een goede zaak dat de discussie breed gedragen wordt, zodat de gevolgen van valpartijen in het wielrennen in de toekomst hopelijk minder zware gevolgen hebben.

Komt er dan uiteindelijk verandering? Dat valt lastig te zeggen op het moment dat er vanuit verschillende kanten nog veel zaken niet optimaal verlopen. Het verleden laat ons geloven dat we als kijkers en liefhebbers van de sport de komende weken wederom meermaals ons hart moeten vasthouden bij het zien van bepaalde acties: de oplossing lijkt nog angstvallig ver weg. (Foto: Sirotti)

Jannick van der Hooft (j.vanderhooft@indeleiderstrui.nl / Twitter: @jannick_der)