IDL Retro | Hoe Neeltje Jans een Tourzege van Nairo Quintana in de weg stond

De lucht wordt grijzer en de wind trekt aan. Het peloton slaat langzaamaan op hol. Het is de tweede etappe van de Tour de France van 2015, die wordt afgewerkt tussen Utrecht en Neeltje Jans. Met nog een kilometer of vijftig te gaan bepalen waaiers het verloop van de rit. De grote groep spat uiteen. Aan het eind van de koers, gewonnen door de Duitse sprinter André Greipel, verliezen verschillende favorieten voor de eindzege flinke hoeveelheden kostbare tijd. Zo ook Nairo Quintana. De Colombiaanse klimmer komt op 1.27 van de eerste groep binnen, met daarin topfavoriet en rivaal Chris Froome. Naar later zou blijken is het gat, ontstaan in de rit naar Neeltje Jans, beslissend groot.

De afgelopen maanden bleef het stil rondom Nairo Quintana. De kleine klimgeit werd in de zomer van 2022 nog zesde in het klassement van de Tour. Het leek een serieuze opleving, tot hij wegens tramadolgebruik zijn uitslag geschrapt zag worden. Daar bleef het niet bij. Hij werd aan de kant gezet door zijn toenmalige werkgever Arkéa-Samsic en startte een hopeloze zoektocht naar een nieuwe ploeg. Op eigen houtje behaalde hij, gehuld in een sponsorloos, wit tenue, in februari nog het podium van het nationale kampioenschap van Colombia. Was dit dan de manier voor het voormalige wonderkind, winnaar van de Giro én de Vuelta, om schijnbaar anoniem afscheid te nemen? Daar leek het lang op. Tot afgelopen week zijn oude ploeg Movistar een eenjarig contract in de aanbieding had.

De opvallende terugkeer bij Movistar, waar Quintana in 2019 werd weggepest

Niemand zag het eigenlijk écht aankomen. Zelf gaf hij al meermaals aan te hopen op een terugkeer naar zijn oude werkgever Movistar. De ploeg waar hij zijn grootste successen behaalde, en zo’n tien jaar geleden doorbrak na een wervelende Tour de France. Zo won hij in de editie van 2013 een etappe, de bergtrui, het jongerenklassement en stond hij als nummer twee naast Chris Froome op het podium in Parijs. Maar Movistar was ook de ploeg waar hij, afgaande op zijn rol in de opzienbarende documentairereeks El dia ménos pensado, in 2019 werd weggepest. Nee, het was beter voor Nairoman om te vertrekken. Daarom is zijn terugkeer op het oude nest toch vooral opvallend te noemen.

Terug naar de Tour van 2015. Aan het begin van de tweede week slaat geletruidrager Froome nogmaals genadeloos toe in de klassementsstrijd. Grote kleppers als Alberto Contador en Vincenzo Nibali verliezen vele minuten onderweg naar de top van La Pierre Saint-Martin, de eerste serieuze Tourcol van dat jaar. Quintana beperkt de schade enigszins en vindt zichzelf terug op een dikke drie minuten van de dertigjarige Brit. Een flinke smak tijd, maar er resteerden nog twee weken om te proberen het Sky-bastion van Froome alsnog te breken. Een tweede plaats had Quintana immers al op zijn palmares. Het geel in Parijs, daar ging het om. De Colombiaan hield moed en richtte zijn vizier op de Alpen.

In dat gebergte blijkt uiteindelijk hoe spannend de race nog zou worden. Froomes luxeknecht Geraint Thomas zakt door het ijs, ook Richie Porte was weleens beter in vorm geweest. Eigenlijk leunt geletruidrager Froome in de derde week vooral op de helpende krachten van Wout Poels. Quintana ruikt bloed. In de door Vincenzo Nibali op spectaculaire wijze gewonnen Alpenrit naar La Toussuire slaat de Colombiaan voor het eerst een gaatje met Froome, van een seconde of dertig. Na het passeren van de finish blijft de kopman van Movistar onder de boog wachten. Hij wil het lijden in de ogen van Froome aanschouwen als deze over de meet komt, om als het ware te peilen of een laatste aanval op de gele trui nog kans van slagen heeft. Want de dag erna wachtte nog een finish op Alpe d’Huez.

De twintigste etappe wordt er ééntje van ieder-voor-zich. Al op de voorlaatste klim van de dag, de Croix de Fer, openen zowel Quintana als zijn meesterknecht Alejandro Valverde, zelf de nummer drie in het klassement, de aanval op Froome, die net aan kan pareren. Aan de voet van Alpe d’Huez gebeurt dit opnieuw. Froome pareert weer. Quintana probeert het nog eens twee, drie keer. En dan valt, net als de dag ervoor, het gat. Nairoman danst langzaam weg van zijn Britse rivaal, op wie hij in een kilometer of tien een dikke tweeënhalve minuut moet goedmaken. Het gat groeit gestaag, van tien naar twintig naar veertig seconden. Froome ziet alleen nog de rug van zijn steun en toeverlaat Poels voor zich. Hij ziet bleek, zijn ellebogen staan naar buiten en zijn hoofd buigt langzaam omlaag.

Quintana had op Alpe d'Huez de eerste Colombiaanse Tourwinnaar kunnen worden

Op die bloedhete middag moet Froome harder werken dan ooit om zijn gele trui te behouden. Per kilometer verliest hij meer seconden. Als Quintana de finish in het befaamde skidorp bereikt, balt hij zijn vuist. Alsof hij zelf überhaupt niet meer had verwacht de gele trui écht te kunnen kraken. Froome passeert de finish als een uitgebluste mijnwerker. In de klim naar Alpe d’Huez is zijn voorsprong meer dan gehalveerd. Als de etappe een kwartier langer had geduurd, was Quintana de eerste Colombiaanse Tourwinnaar geworden. Nu was zijn achterstand 1.12 op Froome. Een snelle rekensom leert dat Quintana zijn Tour eigenlijk al verloor op de winderige wegen richting Neeltje Jans. Was hij daar niet in peloton twee gefinisht, dan had hij, met zijn indrukwekkende set klimbenen uit die bewuste Ronde van Frankrijk, het geel naar Parijs kunnen brengen.

Eigenlijk ging het vanaf toen langzaamaan bergafwaarts met Quintana. In 2016 won hij nog wel de Vuelta na een prachtige strijd met opnieuw Froome. Zijn kopmanstatus in de Tour raakte bij Movistar ondergesneeuwd door de komst van Mikel Landa. Landa en Quintana waren als water en vuur. Quintana werd verlegener en zat steeds verkrampter op de fiets. Hij vloog niet meer in zijn karakteristieke stijl, maar fladderde meer en meer, zonder de echte overtuiging van weleer. Op verbluffende wijze won hij nog een Tourrit vanuit de vroege vlucht over de Galibier, op een dag dat zijn ploeg in het peloton het gat klein hield en tempo maakte voor zijn rivaal binnen het team: Landa. Het was een teken aan de wand dat de wegen van Movistar en Quintana afkoersten op een scheiding.

Naar nu blijkt een scheiding van vier seizoenen. Na vier jaar hertrouwen Movistar en Quintana. Een nieuw huwelijk dat de wenkbrauwen her en der doet fronsen. Welke huwelijkse voorwaarden er in het nieuwe contract van de Colombiaanse klimgeit staan, zal gedurende komend seizoen duidelijk worden. Fijn is het wel, dat zo’n topper van weleer niet wegkwijnt in de luwte. Goed is het ook, dat Quintana’s laatste wedstrijd niet een nationaal kampioenschap is geweest in een zelf bij de lokale Intersport aangeschaft wielershirt. In die zin loont diep gaan, hard werken, en je verkleinde status accepteren. Quintana trainde een heel jaar op eigen houtje door, in de hoop dat iemand hem na zijn tramadolaffaire een tweede kans zou bieden. En zo geschiedde.

Of oude tijden in het donkerblauw van Movistar écht zullen herleven, is nog maar zeer de vraag. Een rol als knecht voor de inmiddels bijna 34-jarige Colombiaan lijkt waarschijnlijker dan een plek in de spotlights in de grootste wedstrijden. In ieder geval zal het een vertrouwd beeld zijn, als Quintana komend jaar in zijn kenmerkende klimmersgang zijn letterlijke en figuurlijke weg naar boven weer zal willen vinden. Zo dicht bij een Tourzege als in 2015 zal Nairoman hoogstwaarschijnlijk echter niet meer komen.