Bloed, snot en veel genieten; de prachtige wielerloopbaan van Laurens Ten Dam

Afgelopen zaterdag reed Laurens ten Dam zijn laatste kilometers in wedstrijdverband. Een profwielrenner annex bourgondiër, die geassocieerd kan worden met bier, barbecue, snot en twintig frikandellen, maar vooral met héél hard fietsen, zijn down-to-earth mentaliteit en zijn prettige persoonlijkheid. Genoeg redenen voor In de Leiderstrui om de loopbaan van de geboren Groninger nog eenmaal uit te lichten, als ode aan een prof die altijd zichzelf is gebleven.

Laurens ten Dam werd geboren op 13 november 1980, in het Groningse dorpje Zuidwolde, gemeente Bedum. Deze gemeente heeft 10.000 inwoners, maar wie denkt dat je dan met een top-10 notering in de Tour en Vuelta de grootste sportman bent, komt bedrogen uit. Ook topvoetballer Arjen Robben heeft zijn wieg namelijk in Bedum staan. Geboren in dezelfde regio, maar tegenpolen tot en met. Als Robben een wedstrijdshirt aantrekt, telt er één ding: winnen. Doet Ten Dam zijn koerstrui aan, tellen er twee dingen: zo veel mogelijk afzien en genieten. 'Mijn liefde voor de fiets is gewoon heel groot', zo liet Ten Dam in februari al aan In de Leiderstrui weten.

Nog voor zijn tiende verjaardag verhuisde het gezin Ten Dam naar Heiloo. Een jaar later kocht Ten Dam zijn eerste fiets, vertelt hij aan Wielerrevue . ‘Een hele oude sportfiets van Peugeot, via een advertentie in een huis-aan-huis blaadje. Zelf de spatborden er afgesloopt, blij met de tien versnellingen die erop zaten. Op die fiets ging ik met mijn vader mee op fietsvakantie, en daar wou ik dus uiteindelijk ook mee gaan wielrennen.' Op zijn zestiende, in een trainingsbroek, fleece-trui en met gymschoenen, welteverstaan. 'Toen kwam ik er pas achter dat die anderen ook door de week trainden.'

Twintig frikandellen, winnen op Alpe d'Huez en Frank VDB

2003 was het jaar waarin Ten Dam voor het eerst opviel bij de doorwinterde wielerliefhebber. Het begrip 'talent' kende toen echter een hele andere definitie dan nu. In De Telegraaf zei hij daarover: 'Quinn Simmons, wereldkampioen bij de junioren, weet alles al van voeding, training en ga zo maar door. Ik dacht dat ik goed trainde, niet te veel op stap ging en gezond at. Niet dus, haha, tijdens het WK-weekend van Zolder in 2002 gingen er wel twintig frikandellen in. Hoezo professioneel?' Dit weerhield het continental-team van Rabobank er niet van Ten Dam een contract voor 2003 aan te bieden. Daarnaast wist hij in het eerste weekend van juli zowaar La Marmotte op zijn naam te schrijven. Dit is een cyclosportieve wedstrijd over de illustere Tour-cols Croix-de-Fer (tot 2004), Télégraphe en Galibier met als toetje een aankomst op Alpe d'Huez.

Het jaar daarna, in 2004, wordt Ten Dam prof bij de Bankgiroloterij-ploeg, een van de voorlopers van het huidige Team Sunweb. Midden in de dopingjaren dus. Ten Dam zegt daarover in zijn biografie Laurens ten Dam, geschreven door Robin van der Kloor: 'We reden schoon, maar werden overal zoek gereden en waren het lulletje van het peloton. In de Amstel Gold Race werd onze laatste renner op vijftig kilometer van de finish uit koers gehaald.' In 2006 maakt Ten Dam de overstap naar het nieuwbakken team Unibet.com, waar hij eveneens werd geconfronteerd met de tijdgeest van toen. 'Ik was een keer niet fit en lag bij Frank Vandenbroucke op de kamer. Hij vond het maar niets dat hij bij mij lag, bang om ziek te worden. Maar ondertussen liep hij zelf 's nachts naakt door het hotel, om bij de receptie te melden dat hij een marathon ging lopen. Als hij geen troep gebruikte, was Frank een aardige gast. Hij nodigde me nog een paar keer uit om naar zijn huis in Italië te komen.' Daar ging Ten Dam echter niet op in. 'Mede door zijn donkere kant.'

Beste Nederlander in de Tour de France en valpartijen

2008 is het jaar waarin Laurens ten Dam op 27-jarige leeftijd voor de eerste keer de Tour de France betwist, in zijn debuutjaar bij Rabobank. Het is het jaar na het welbekende Rasmussen-fiasco, wat voor een cultuuromslag in de bankiersploeg zorgde. Ten Dam reed een uitermate goede Tour en finishte als beste Nederlander op de twintigste plaats. Na afloop sprak een teamarts de Groninger aan: 'Als we je hadden geprepareerd, was je zo tien plaatsen hoger geëindigd.' Het karakteriseert de persoon Laurens ten Dam dat hij daar niet van onder de indruk is, zoals onze redacteur Ward Hilhorst eerder al beschreef in zijn column: 'Wat misschien nog wel het meest prijzenswaardig is aan Ten Dam, is het feit dat hij zichzelf heeft kunnen weerhouden om naar verboden middelen te grijpen.'

Het jaar daarna was Ten Dam een van de belangrijke helpers bij de Giro-zege van Denis Menchov. In die ronde werd tevens de bijnaam LtD geboren, door toedoen van Lance Armstrong. In de Tour van 2009 liet Ten Dam voor het eerst zien een bikkel te zijn met een ijzeren wil, iets wat jammer genoeg kenmerkend zal zijn voor de daaropvolgende jaren. In de afdaling van de Tourmalet komt hij hard ten val, maar toch weet hij de Tour uit te rijden. De Tour van het jaar daarop, met start in Rotterdam, mist Ten Dam door een tuimelpartij in de Ronde van Zwitserland. Ook in de Tour van 2011 komt hij hard in aanraking met het asfalt, met de bekende foto van een bebloed gezicht in een 'mummie-verpakking' tot gevolg. Die Ronde van Frankrijk weet Ten Dam eveneens 'gewoon' uit te rijden.

Bau en Lau: twee Groningers in het Franse hooggebergte

Al die pech weerhield Ten Dam ervan om het beste van zichzelf te kunnen laten zien in de voorgaande jaren. In 2012 bleef Ten Dam weg van de pechduivel, met een goede Tour en Vuelta als gevolg. In de Tour viel hij op door een aanvallende rijstijl in de bergachtige ritten, in de Vuelta door een puike plek in het eindklassement (achtste). Dit bleek een goede basis voor de jaren daarop, waarin de naam Laurens Ten Dam nog vaak terug zou komen in de landelijke media.

2013 was het jaar waarin het duo 'Bau en Lau' zijn intrede deed. Tot dan toe was de naam 'Lau' voornamelijk bekend van de hilarische filmpjes van het paar 'Tiny en Lau', maar deze benaming kreeg in juli 2013 een hele andere lading. Namelijk die van één van de twee Groningers die tot de beste klimmers ter wereld behoren in de grootste wielerwedstrijd van het jaar. Legendarisch zijn de etappes naar Ax 3 Domaines en de Mont Ventoux, waarin de twee felgroene Belkin-shirts van Ten Dam - veelal met een sliert snot aan de neus - en Mollema wedijveren met gerenommeerde klimmers en (latere) grote ronde-winnaars als Contador, Quintana, Froome en Valverde. Uiteindelijk vindt Ten Dam zich in Parijs terug op een dertiende plaats, door een mindere slotweek. Ploeggenoot Bauke Mollema wordt zesde. Het jaar daarna, in 2014, is de hele hype een stuk minder, maar finishen beide ploeggenoten wederom bij de beteren. Ten Dam zelfs als negende, een plaats boven kopman Mollema.

Metamorfose van speerpunt naar koerskapitein en helper

Als 33-jarige behaalde Ten Dam in 2014 dus zijn langgekoesterde top-10 plek in de Tour. Vanaf dat moment is het allerbeste niveau eraf, en groeit hij langzaamaan in een nieuwe rol; die van mentor en koerskapitein. Dit doet Ten Dam vanaf 2016 in een nieuwe omgeving bij Giant-Alpecin en in Amerika, want daar verhuist hij heen. Een kantelpunt in zijn loopbaan. 'Geweldig was dat! Dicht bij de kinderen, roadtrips maken en tussendoor de Tour 'meepakken'. Op persoonlijk vlak een heel bijzonder jaar, waarin ik de motivatie heb kunnen vinden om nog wat jaartjes door te gaan.' Dat jaar koerste Ten Dam ook voor het eerst samen met aanstormend talent Tom Dumoulin.

Het jaar daarna viel in de Giro alles op zijn plaats voor zowel de oude als jonge garde. Dumoulin schreef de ronde op zijn naam met helper en vriend Ten Dam aan zijn zijde, die bijzondere herinneringen ophaalde aan die Giro: 'Na de winst van Tom op Oropa hadden we een hotel aan een meertje, waar we een Barolo dronken met uitzicht op het meer. Een perfecte avond.' Ook in de Ronde van Frankrijk van dat jaar maakte Ten Dam met succes zijn opwachting. Teamgenoten Warren Barguil en Michael Matthews presteerden uitmuntend met etappezeges en de groene en bolletjes-trui tot gevolg.

In 2018 was Ten Dam eveneens een belangrijke schakel in het succesjaar van Tom Dumoulin. Samen met de Limburger voltooide de oude rot de dubbel Giro-Tour, waarin Dumoulin tweemaal de runner-up-positie naar zich toetrok. Toch hield aan het eind van dat seizoen de vruchtbare samenwerking met Team Sunweb op. Ten Dam moest lang wachten op een nieuwe aanbieding van Sunweb, kreeg niet de indruk dat hij naar de Tour mocht en besloot zo eieren voor zijn geld te kiezen. CCC werd zijn nieuwe bestemming, waar hij meer vrijheid kreeg om voor eigen kans te gaan.

'Niet blowen, zuipen en snuiven, maar met vrienden fietsen in Marokko'

Overtuigen kon Ten Dam niet in zijn laatste jaar als wielerprof, mede door ziektes en valpartijen. Zijn grote doel van het seizoen, de Giro, viel in het water door een ribblessure en ook in de Ronde van Oostenrijk maakte hij een tuimelpartij. Dit zette Ten Dam aan het denken: 'Toen ik onder die vangrail in Oostenrijk lag, dacht ik: Is dit het nou? Het is wel mooi geweest na zestien jaar als prof.' Ook de dood van Björg Lambrecht hakte erin. 'Dat heeft me diep geraakt. Ik telde meteen af: nog maar zestien koersdagen. De risico's ga ik zeker niet missen, maar het op pad zijn met de jongens wel.'

Ten Dam mag dan wel in Lombardije zijn laatste racekilometers hebben gemaakt, het fietsen en het gebeuren eromheen gaat hij zeker niet vaarwel zeggen. Sterker nog, hij heeft een hele hoop plannen met zijn Live Slow Ride Fast-merk. 'Ik ga vooral dingen doen die ik leuk vind. Voor de podcast ga ik na Lombardije van Milaan naar Rome fietsen. Gravelkoersen organiseren met goede muziek, lekker bier en een heerlijke barbecue en mooie verhalen maken via podcasts, YouTube en evenementen.'

Een huisje-boompje-beestje-bestaan wordt het allerminst, zo vertelt hij in de Telegraaf: 'Ik weet waarom ik stop: dan kan ik de dingen doen die ik als profwielrenner nooit kon. Daarmee bedoel ik niet blowen, zuipen en snuiven, maar met vrienden naar Marokko gaan. Om door het Atlasgebergte van tent naar tent te fietsen.' Want als er een ding zeker is: de fiets, die verdwijnt niet zomaar uit het leven van Laurens ten Dam. (Foto: Sirotti)

Tom van der Salm (Twitter: @TomvanderSalm)