José Joaquin Rojas: krijger die met overleden broer, metalen pin in been en Valverde-vriendschap rondreed

December loert inmiddels om de hoek en dat houdt in dat we nog iets meer dan een maandje hebben om terug te kijken op het wielerjaar 2023. In de Leiderstrui doet dit traditioneel door de renners die in 2024 niet meer terugkeren in het profpeloton nog één keer in het zonnetje te zetten, waarbij het deze keer de beurt is aan José Joaquin Rojas van Movistar.

Rojas zag in juni 1985 het levenslicht in Cieza, een plaats die bekendstaat om zijn perzikbomen. Cieza ligt zo'n veertig kilometer ten noordwesten van Murcia, de hoofdstad van de gelijknamige provincie. In zijn jonge jaren bleek dat hij voorbestemd was voor de fiets, met name door zijn twaalf jaar oudere broer Mariano. Terwijl jonge José zijn eerste meters op het stalen ros maakte, maakte Mariano naam en faam als groot talent in het tijdperk-Indurain.

Mariano werd in 1994 op amper twintigjarige leeftijd prof bij het grote ONCE, waar hij in 1995 ook zijn debuut voor mocht maken in de Tour de France als jongste deelnemer van die editie. De Spaanse formatie zag het duidelijk in de jonge Rojas, die aan de zijde van onder meer Laurent Jalabert, Erik Breukink, Johan Bruyneel, Melchor Mauri en Alex Zülle direct sterk begon in de Tour. Een sleutelbeenbreuk na een val in de afdaling van de Tourmalet zorgde uiteindelijk voor een opgave, terwijl hij op dat moment op weg leek om de witte trui te gaan bemachtigen in Parijs.

Overlijden broer Mariano inspireerde Rojas gedurende zijn loopbaan

In 1996 zette Mariano zijn pad richting de Tour opnieuw in, maar een zwaar verkeersongeluk op 21 juni zorgde uiteindelijk voor een tragedie in de familie Rojas. De allrounder van ONCE bezweek twee dagen later aan zijn verwondingen en liet onder meer de elfjarige José als jongere broertje na. 'Ik was op dat moment heel jong, maar was me wel bewust van wie mijn broer was en waar hij voor stond. Ik wil verder gaan op de weg die hij had ingezet, omdat zijn pad abrupt werd gestopt. Dat is een extra motivatie voor mij', liet José daar later over optekenen.

Zes jaar na de dood van zijn broer stak José op toevalligerwijs het Spaans kampioenschap zijn neus voor het eerst echt aan het venster. Hij won de juniorenwedstrijd, waar hij één jaar later in diezelfde categorie ook vierde werd op het door de Nederlander Kai Reus gewonnen WK in Canada. Deze prestaties wekten de interesse aan bij het Liberty Seguros van Manolo Saiz, dat Rojas vanaf augustus 2005 aanwierf als jong talent.

Spijt zou hij daar nooit van krijgen, daar Rojas met zijn combinatie van goede klimmersbenen en rappe sprintersdijen een man van vele oorlogen is. Een combinatie waar veel teams hedendaags - in de jacht op WorldTour-punten - grof geld voor zouden willen betalen. Rojas zelf hield ook van die stijl van koersen, met name door zijn voorbeeld Laurent Jalabert. 'Ik was fan van hem en hield van zijn manier van koersen. Daarbij was hij standaard de kamergenoot van mijn overleden broer Mariano', aldus Rojas, die zichzelf echter allerminst wilde vergelijken met de succesvolle Fransman. 'Hij heeft zoveel koersen gewonnen, dus dat kan niet.'

Door zijn brede waaier aan kwaliteiten konden zijn ploegen - Rojas maakte in 2007 de overstap naar Caisse d'Epargne, het latere Movistar - de Spanjaard ook inzetten in veel koersen. Zo werd hij in 2007 knap negende in Gent-Wevelgem en was hij één jaar eerder al pontificaal aanwezig in het Vlaamse werk in De Panne, terwijl de ancien in zijn eerste grote ronde - de Giro in 2007 - direct meerdere malen top tien reed. Het bleek de voorbode van een rode draad door de loopbaan van de Murciaan: ereplaatsen.

Rojas als veelzijdige klant in Tour de France en tal van andere koersen

In 2008 ging hij gretig verder op dat pad, met onder meer een derde plek in de Tour Down Under, een zevende plaats in Gent-Wevelgem en vijfde stekken in zowel Plouay als Hamburg, belangrijke ProTour-koersen. Eén seizoen later mocht hij voor een eerste maal aantreden in de Tour de France, waarin Rojas voor de verandering direct maar zes keer top tien reed. Winnen deed hij in deze eerste seizoen niet veel: een rit in de Ronde van Murcia (2007), de Trofeo Pollenca (2008) en een etappe in de Tour de l'Ain (2009) waren zijn enige successen in de periode 2005-2010.

Wie Rojas in die jaren opnam in zijn Tourpool, had er steevast een gouden klant aan. Neem 2010, het jaar dat de Spanjaard in 12 van de 21 etappes top tien reed. Dat kunstje deed hij één jaar later nog eens gretig over, met zes keer top vijf en een tweede plek in het puntenklassement. Maar ook in zware koersen als de Ronde van Catalonië liet Rojas zich gelden: in zeven ritten reed hij daar ook 'gewoon' zes (!) keer top vijf, waaronder een zege. Uiteindelijk zou de Spanjaard dat jaar eindigen als nummer dertien op de mondiale ranking én als Spaans kampioen.

Vanaf 2011 ging de ploeg van Rojas door het leven als Movistar, waar begin 2012 Alejandro Valverde terugkeerde van een schorsing. De streekgenoot zorgde voor een kentering in de loopbaan van de snelle man, die zich meer en meer ging richten op het verlenen van diensten voor Valverde. In bepaalde ritten ging Rojas nog wel voor eigen succes, maar het echte massasprinten liet hij na enkele valpartijen ook steeds meer voor wat het was.

Gek was dat allerminst, want het klimmen ging hem ook steeds beter af. Zo slaagde hij er in 2014 in om vierde te worden in het eindklassement van Parijs-Nice, amper enkele weken na een polsbreuk in de Tour Down Under. Het spurten liet hij daarbij over voor 'zwaardere' ritten in koersen als Zwitserland, Catalonië en het Baskenland. In de Tour van dat jaar werd hij in rit achttien dan weer gediskwalificeerd, nadat hij meerdere malen betrapt werd op stayeren achter de auto.

Rojas toont hardheid van wielrenners met foto's van benen na crashes en zware wedstrijden

Na afloop van het jaar 2015 werd bij Rojas het syndroom van Wolff-Parkinson-White vastgesteld, maar na een succesvolle hartoperatie mocht hij 'gewoon' weer fietsen in 2016. Met een nieuwe Spaanse titel, tot op de dag van vandaag zijn laatste overwinning als prof, trok hij vol goede moed naar de Vuelta. Daar was hij één van de belangrijke pionnen van de eindoverwinning van Nairo Quintana, al maakte Rojas zelf het feest in Madrid niet mee. Hij viel op de voorlaatste dag onder een vangrail door en liep een horrorblessure op: open scheen- en kuitbeenbreuk, auw. De beelden die hij daarvan op sociale media toonde, zijn niet voor tere zieltjes.

In 2017 stond hij er - ondanks een gigantische metalen pin in zijn been - echter 'gewoon' weer, met onder meer een vijfde stek in Amstel Gold Race en een 22e plek in diezelfde Vuelta. Het sprinten was na de hartproblemen en de zware crash wel definitief verleden tijd voor Rojas, die zich meer en meer ging richten op de rol van wegkapitein. Het liefst in grote rondes, waarvan hij er steevast twee per jaar begon te rijden. In 2019 haalde hij op die manier nog eens de internationale media, door zijn benen te tonen op social media nog drie weken Giro.

Nadat maat Valverde, die in 2021 na een zware val in de Vuelta letterlijk en figuurlijk werd bijgestaan door Rojas, in 2022 na een lange, succesvolle loopbaan de fiets aan de wilgen hing, bleven Rojas en generatiegenoot Imanol Erviti over als cultuurbewakers van de Spaanse armada van Eusebio Unzué. Erviti kondigde in een vroeg stadium al het einde van zijn loopbaan aan na 2023, maar Rojas twijfelde nog iets langer. Medio oktober kwam hij dan toch met het bericht dat het definitief over was, waarop maat voor het leven Valverde reageerde: 'Welkom aan de andere kant, vriend.'

Die andere kant is echter relatief: waar Valverde nog altijd zeges najaagt in het professionele gravelcircuit, maakte Rojas vrij vlot bekend dat hij de ploegleiderswagen van Movistar instapt. Zijn actieve loopbaan sluit hij af zonder grote ronde-zeges, wat al een mirakel genoemd mag worden: de taaie krijger uit Murcia zwaait namelijk af als actieve renner die het meest top tien reed in een grote ronde (54 keer) en de Tour de France (34 keer) zonder één rit te winnen.

Tom van der Salm (Twitter: @TomvanderSalm) | e-mail: t.vandersalm@indeleiderstrui.nl)