Tony Martin: Der Panzerwagen, van zelf in de vuurlinie tot menselijk schild van Jumbo-Visma

Malen, malen, malen. We hebben het hier niet over de topspits van Borussia Dortmund en het Nederlands Elftal, maar over de fietsstijl van Jumbo-Visma's Tony Martin, misschien wel dé beste tijdrijder van de afgelopen decennia. De gewaardeerde coureur zette een punt achter zijn loopbaan na meerdere zware valpartijen.

Martin, die het samen met zijn concullega Dan uit Ierland een stuk makkelijk gaat maken voor de wielercommentatoren, werd op 23 april 1985 geboren in het Duitse Cottbuss, luttele kilometers van de grens met Polen. In 2003 kwam hij voor het eerst op de radar van de profploegen, toen hij Duits kampioen tijdrijden bij de junioren wist te worden.

Die lijn wist Martin niet direct voor te zetten. Ondanks dat hij in 2005 even op snuffelstage mocht bij ProTour-ploeg Gerolsteiner, stond hij niet direct te boek als toptijdrijder bij de beloften. Voor de volledigheid: Op zijn WK's tegen de klok in die categorie werd hij in 2005 en 2006 respectievelijk achttiende en 28e. Bij het Thüringer Energie Team, waar ook Marcel Kittel en John Degenkolb begonnen, werd de sterke Duitser desondanks klaargestoomd voor het profwerk. In de door Bauke Mollema gewonnen Tour de l'Avenir van 2007 werd Martin tweede en HTC-Columbia had genoeg gezien: een profcontract lag klaar.

Het was voor een jonge Duitser hét moeilijkste moment om wielerprof te worden. De sport lag in het land volledig op zijn gat door de dopingsaga's rondom Telekom/T-Mobile, Jan Ullrich, Erik Zabel en tal van anderen. In 2008, net het jaar waarin Martin zich liet in onder meer de Giro, Ronde van Duitsland en het WK tijdrijden, werd de genadeklap toegediend door een bekentenis van Patrick Sinkewitz en een positieve plas van Stefan Schumacher, die dat jaar de twee tijdritten in de Tour had gewonnen.

Martin als voorvechter van een 'schone generatie'

Zodoende werd er in zijn beginjaren ook met argwaan naar de prestaties van Der Panzerwagen gekeken, die in 2009 definitief zijn naam vestigde met meerdere ritzeges op het hoogste niveau en een tweede stek op de Mont Ventoux in de Tour de France. Ook op het WK tijdrijden in Mendrisio werd de sterke Duitser derde. Tussendoor sprak hij zich meermaals uit voor een 'schone sport', als één van de voorvechters vanuit het 'nieuwe Duitse wielrennen'.

2011 en 2012 waren de beste jaren op persoonlijk vlak van Martin. Met name in dat eerste jaar lukte bijna lles bij de stoomtrein: zijn eerste eindklassement in een WorldTour-wedstrijd (Parijs-Nice), eerste overwinning in een Touretappe (tijdrit in Grenoble) en, last but not least, zijn eerste van maar liefst vier wereldtitels in het tijdrijden in Kopenhagen.

Het jaar nadien richtte Martin zijn blik op de olympische tijdrit in Londen, waar hij met een gebrekkige voorbereiding - val in de Tour - van start moest gaan. Desondanks eindigde hij als tweede na een imponerende Bradley Wiggins, die de week daarvoor ook al de scepter zwaaide in de Tour de France. Aan het eind van dat jaar eiste Martin nog wel de wereldtitel op in het Nederlandse Valkenburg, uiteraard in zijn discipline: het tijdrijden.

Schuurpapier op zadel: het tekent de hardheid van de hardrijder

2012 was ook het eerste van vijf succesvolle jaren van Martin onder de hoede van Patrick Lefevere. In die jaren voegde hij nog enkele wereldtitels en Touretappes toe aan zijn palmares, probeerde hij het ook eens in de Noordelijke klassiekers, en kwam zijn hardheid eens temeer naar boven. Hoe vaak Martin in die jaren ook viel, hij krabbelde telkens weer op. Zelfs na het in de gele trui uitvallen in de Tour van 2015, na het daags voordien winnen van de kasseienrit naar Cambrai.

Daarnaast is het algemeen bekend dat tijdrijders meesters zijn in het zichzelf pijnigen, maar Martin ging daar nog een stapje verder in. De Duitser leek vaak onvermurwbaar op zijn tweewieler, maar niets bleek minder waar: hij werkte meer dan eens een tijdrit af met schuurpapier op zijn zadel, waarbij elke beweging van het zitvlak zou zorgen voor een pijnscheut. Ik, en u waarschijnlijk ook, moet er niet aan denken.

Enfin, na zijn laatste wereldtitel in 2016 (Qatar) trok Martin samen met land- en generatiegenoot Marcel Kittel als grote ster naar Katusha-Alpecin. Qatar bleek zijn laatste grote stunt, want na dat jaar won Martin enkel nog een rit in de Ronde van Valencia en meermaals het Duitse kampioenschap tegen de klok.

Martin sluit als rijdend schild af bij Jumbo-Visma

Er was dan ook wat verbazing toen Jumbo-Visma eind 2018 de transfer van de inmiddels 33-jarige Martin aankondigde. 'Dit was toch een renner op zijn retour', klonk het vanuit verschillende hoeken. Niets bleek echter minder waar: de transfer van Martin is, na die van Primoz Roglic, misschien wel de belangrijkste geweest in de geschiedenis van de ploeg.

Met Martin erbij kreeg de ploeg namelijk de leermeester en ploegleider in de koers die elke ploeg wel zou willen hebben. Op alle terreinen inzetbaar, nooit verzaken: niet voor niets verklaarde Jos van Emden dat hij zo ontzettend veel geleerd had van Martin en had Roglic hem er het liefst in elke wedstrijd bij. Een knecht zoals je die idealiter zou omschrijven, dat was Martin.

Toch was de pechduivel meermaals aan de zijde van de tank, het menselijk schild van Jumbo-Visma. In de Tour van 2019 werd hij gediskwalificeerd na een vete met Sky-renner Luke Rowe, in de Vuelta van dat jaar crashte hij hard in een afdaling als eerste renner van Jumbo-Visma. In de Giro van 2020 verdween hij met de hele ploeg uit koers na een coronabesmetting van Steven Kruijswijk, terwijl hij in de Tour van dit jaar na de welbekende 'Opi/omi'-crash uiteindelijk uit koers verdween na een harde val in de etappe over de Mont Ventoux.

Het werd er te veel aan voor Martin, die zich meermaals uitsprak over de veiligheid in het peloton. Naast schild van Roglic is hij namelijk ook het schild voor zijn vrouw en kinderen, die hij dit niet meer aan wilde doen. Ondanks een doorlopend contract van een jaar nemen we zo op 36-jarige leeftijd afscheid van Martin, die het Duitse wielrennen, afsluitend met de wereldtitel op de Mixed Relay, en Jumbo-Visma naar grote hoogte liet stijgen. Du verdienst es, Tony!

Tom van der Salm (Twitter: @TomvanderSalm) | e-mail: t.vandersalm@indeleiderstrui.nl)