Jos van Emden: cultuurdrager, purist, no nonsense-figuur en bovenal krachtsmens van Jumbo-Visma

Eind 2023 zijn er weer heel wat wielrenners die hun fiets aan de wilgen hangen. Vanuit Nederlands perspectief gaat het daarbij voornamelijk om Annemiek van Vleuten en Jos van Emden, twee pioniers in de vaderlandse wielerwereld. In deze Gestopt-ode brengt In de Leiderstrui nog een eerbetoon aan de Jumbo-Visma-hardrijder, die terug mag kijken op een prachtige loopbaan!

Met een kek filmpje op Instagram kondigde Van Emden drie maanden geleden zijn afscheid aan, geheel met een tekst die bij hem past. 'Na 38 jaar, waarvan 16 jaar als beroepsrenner, komt er een eind aan mijn jongensdroom en stop ik na dit seizoen als wielrenner. Het was een fantastische tijd waardoor het voelt alsof ik nu pas mijn jeugd afsluit. Graag wil ik iedereen bedanken die mij van jongs af aan en tot op bejaarde sportersleeftijd gesteund en geholpen heeft. Jos.'

Via de kanalen van zijn ploeg Jumbo-Visma blikte Van Emden alvast terug op zijn rijke loopbaan. 'Al die jaren lang heb ik mijn jeugddroom mogen beleven. Ik ben heel trots op alles wat ik bereikt heb en blij met het leven dat ik tot nu toe heb mogen leven. Voor mij was het een groot avontuur waar ik iedere dag van genoten heb.'

'Tijdens mijn carrière zijn de sport, deze ploeg en ik als renner enorm geëvolueerd. Ik heb er echt van genoten om zo professioneel met mijn sport bezig te kunnen zijn. Tegelijkertijd ben ik het plezier op de fiets nooit verloren: de liefde voor de sport, de fiets en het avontuur hebben altijd voorop gestaan. Voor mij voelt het nu alsof ik op mijn 38ste mijn jeugd afsluit', aldus Van Emden.

De Nederlander werd op 18 februari 1985 geboren in Schiedam, waar hij in zijn jeugd begon met fietsen. Na een jaar Jo Piels kwam hij in 2006 bij de continentale tak van Rabobank terecht, in een ploeg met onder meer Robert Gesink en Lars Boom. Dat jaar reed Van Emden enkele goede resultaten, maar doorbreken deed hij in 2007 pas echt door de 1.1-wedstrijd Münsterland Giro te winnen.

Van Emden direct van goudwaarde in eerste grote ronde

Medio 2008 werd de Nederlander toegevoegd aan de proftak van de bankiersformatie, waarvoor hij direct zijn debuut mocht maken in een grote ronde: de Giro d'Italia. Dit zou een memorabele editie voor Van Emden en heel Rabobank worden, daar de ploeg gedurende de wedstrijd alles uit de kast moest halen om de roze trui van de stoïcijnse kopman Denis Menchov naar Rome te brengen. Van Emden was hierbij één van de werkpaarden, maar ook bij hem is zijn hart tijdens de tijdritval van Menchov op de slotdag vermoedelijk een extra keer overgeslagen.

Het zou de eerste van elf Girodeelnames van Van Emden zijn, die dat jaar ook de andere kant van de medaille zag in de Italiaanse ronde. In de achtste rit naar Bergamo zat hij in een afdaling, toen hij plots een Rabobank-fiets tegen de vangrail aan zag staan. Deze bleek van zijn Spaanse ploeggenoot Pedro Horillo te zijn, die zelf een stuk lager in het ravijn lag. Horillo werd door reddingswerkers uit het ravijn gehaald en werd dagenlang in coma gehouden, maar overleefde het uiteindelijk wonderwel.

Na zijn tweede Giro in 2010 maakte Van Emden voor het eerst op profniveau naam en faam als hardrijder. In juni won hij achtereenvolgens de proloog van de Delta Tour Zeeland, de Ster Elektrotoer en als kers op de taart het Nederlands kampioenschap tijdrijden. In de daaropvolgende jaren boekte hij nog enkele malen succes in koersen die hem aan het hart lagen, zoals de Delta Tour, Eneco Tour en Münsterland Giro. Ook was Van Emden vaak present bij verre trips naar koersen als de Tour Down Under, Tour of Beijing en tal van andere wedstrijden. Als liefhebber, maar zeker ook topsporter. Genieten kon hij namelijk net zo van de grenspalen of vogels in Limburg.

Giro-tijdrit van 2017 als absoluut hoogtepunt voor Van Emden

In 2015 boekte Van Emden zijn eerste zege op WorldTour-niveau door de tijdrit van de Eneco Tour te winnen, na eerder al goede resultaten behaald te hebben in zijn eerste Tour-openingstijdrit (vijfde) en Ronde van Californië-chrono (tweede) van dat jaar. Dit bleek een goede voedingsbodem voor de jaren 2016 en 2017, wat qua resultaten wellicht de beste jaren in de loopbaan van de hardrijder waren.

Daarin steekt één dag er absoluut bovenuit: 28 mei 2017, de dag dat Tom Dumoulin én Van Emden zelf geschiedenis schreven. De Limburger won destijds de Ronde van Italië door in de slottijdrit al zijn concurrenten te snel af te zijn, terwijl makker Van Emden het feest compleet maakte door de grootste zege uit zijn loopbaan te boeken. Het leverde schitterende taferelen op, op het eindpodium in Milaan. Enkele weken later begon Van Emden ook nog aan zijn tweede Tour, maar dat bleek te veel van het goede. De Giro, dat was zijn ronde: zo vroeg hij er in 2014 zelfs zijn vriendin ten huwelijk.

In de op de Giro volgende jaren kon Van Emden geen succes meer boeken van dat formaat, al was hij er in koersen als Tirreno-Adriatico, het Critérium du Dauphiné en Eneco Tour wel vaak akelig dicht bij. Ondertussen ontwikkelde hij zich langzamerhand tot één van de zogenoemde cultuurdragers binnen Jumbo-Visma: mannen die na een lang dienstverband hun ervaring wisten over te dragen aan de jongere, maar zeer talentvolle generatie bij het team.

Ondertussen wierp Van Emden zich ook steeds meer op als hoeder van die generatie, daar hij zich meermaals uitsprak voor een veiligere wielersport. De Nederlander was zelf meermaals betrokken bij zware valpartijen - waaronder de Giro van 2021 - en wilde voorkomen dat jongere renners op diezelfde manier lang uit de roulatie kwamen te liggen, al besefte Van Emden richting het einde van zijn loopbaan wel steeds meer dat hij af en toe een roepende in de woestijn was.

Qua prestaties begon de twijfel er zo nu en dan ook in te sluipen. Zo spraken we Van Emden na het EK in Duitsland, waar hij terugkwam op die twijfel. Misschien moet ik nu maar concluderen dat ik niet zo goed meer ben in dit werk. Het is ook niet slecht, maar ik had op meer gehoopt. Het tijdrijden wordt zo'n specialistenwerk, je ziet dat ik daar de aansluiting nu mis.'

Als een echte krijger wist Van Emden het jaar nadien echter sterker terug te komen, met de NK-titel als lichtend voorbeeld van zijn onverzettelijkheid. In Nunspeet was de cirkel zo goed als rond voor de coureur van Jumbo-Visma, die daags voor het WK in Schotland aankondigde dat hij zijn loopbaan aan het einde van 2023 af zou sluiten. 'Je wordt zelf ouder en de jeugd wordt alleen maar beter, dus ik heb daarna ook bedankt voor de KNWU', gaf Van Emden in Stirling aan. 'Maar ja, dan word je Nederlands kampioen. Koos vroeg me dus nog mee en het is een eer om voor Nederland te rijden, dus toen deed ik het toch maar.’

'Cultuurdrager' Van Emden blijft behouden voor Jumbo-Visma

'Ik had niet het idee dat ik de wereld ging verbazen en hoopte op een goede dag nog eens top tien te rijden, maar dat zat er niet in. Ik ben echter niet ontevreden, het is toch wel mooi om nog een keer zo pijn te lijden', liet hij na afloop van dat WK weten aan deze site. Goed anderhalve maand later kwam er ook al nieuws over de toekomst van Van Emden: hij wordt ploegleider bij de vrouwentak van Jumbo-Visma.

Daarmee gaat er gelukkig voor Jumbo-Visma geen ervaring van Van Emden verloren. 'Vanaf de eerste dag bij de ploeg is Jos een zeer gewaardeerde kracht en een van de belangrijke cultuurdragers geweest. Hij en ik delen de liefde voor het wielrennen en hebben zelfs voor dezelfde club gereden, waar die wielerliefde er met de paplepel in is gegoten. En ook als renner zullen we Jos missen, want hij levert nog prestaties op hoog niveau', aldus algemeen directeur Richard Plugge bij de aankondiging van het einde van de loopbaan van de Nederlander.

Medio oktober sloot hij zijn loopbaan af in Parijs-Tours, waar hij na afloop een meer dan verdiend pilsje dronk op zijn prachtige loopbaan. Bedankt daarvoor namens ons wielerliefhebbers, Jos!

Tom van der Salm (Twitter: @TomvanderSalm) | e-mail: t.vandersalm@indeleiderstrui.nl)